Ông/Bà đã được cán bộ y tế đề nghị phẫu thuật quặm (lông mi mọc ngược) ở mắt bên này chưa?
Đây là một trong số những câu hỏi mà một điều tra viên đã hỏi, khi tới thăm hộ gia đình trong cuộc điều tra về tỷ lệ quặm do mắt hột được triển khai cuối năm 2023. Cuộc điều tra này được thực hiện bởi các cán bộ y tế có chuyên môn về chăm sóc mắt tại bốn tỉnh phía Bắc, gồm Bắc Giang, Hải Dương, Nam Định và Thái Bình. Mục đích điều tra nhằm xác định tỷ lệ quặm do mắt hột trong cộng đồng dân cư bốn tỉnh, so với ngưỡng quy định loại trừ của Tổ chức Y tế Thế Giới (TCYTTG). Trước đó, những địa phương này đều đã tiến hành các cuộc điều tra tương tự nhưng kết quả vẫn cao hơn ngưỡng loại trừ của WHO. Do đó, việc triển khai điều tra lại tại các địa phương này sẽ giúp có thêm bằng chứng để khẳng định mắt hột không còn là vấn đề y tế công cộng tại Việt Nam.
Tham gia hỗ trợ kỹ thuật cho các cuộc điều tra này, bác sỹ Bùi Văn Xuân, cán bộ phòng chỉ đạo tuyến, Bệnh Viện Mắt Trung Ương (BVMTW) đưa ra những con số cho thấy quy mô của các điều tra này: “Đây là những cuộc điều tra không hề nhỏ với quy mô 30 thôn/làng được chọn trong mỗi tỉnh và 40 hộ gia đình trong mỗi thôn/làng được khám và tư vấn về quặm do mắt hột. Tổng cộng, chúng tôi đã khám cho 13.011 người lớn trong bốn tỉnh. Đây là nỗ lực không chỉ của đội điều tra, mà còn là sự giúp đỡ rất lớn từ chính quyền địa phương trong việc triển khai thành công điều tra này, giúp đảm bảo người dân được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc mắt liên quan tới quặm do mắt hột theo nhu cầu của họ”.
Từ năm 2010, Việt Nam đã đặt mục tiêu thanh toán bệnh mắt hột, do đó cuộc điều tra trên là một trong những nỗ lực góp phần quan trọng để đạt được mục tiêu này. Cho tới nay, thế giới đã có hơn 25,5 triệu người thoát khỏi nguy cơ bị mù do bệnh mắt hột, và Việt Nam đang trong những bước cuối cùng để loại bỏ những bệnh nhiệt đới bị lãng quên này.
Với sự hỗ trợ từ Quỹ Fred Hollows và tổ chức RTI quốc tế thông qua Chương trình chấm dứt các bệnh nhiệt đới bị lãng quên của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), những điều tra trên được thực hiện với sự hỗ trợ kỹ thuật từ BVMTW. Các điều tra viên đã đi đến từng nhà và khám cho những thành viên trong gia đình bao gồm việc kiểm tra mí mắt và độ mờ của giác mạc. Việc kiểm tra này giúp xác định xem những lông quặm do mắt hột có cọ vào mắt và gây trầy xước giác mạc, dẫn đến suy giảm thị lực và nguy cơ mù lòa hay không. Chuyên ngành nhãn khoa gọi đây là bệnh quặm do mắt hột.
Những năm 1990, mắt hột là bệnh gây mù hàng đầu tại Việt Nam. Bên cạnh những nỗ lực để loại trừ bệnh, việc đảm bảo cung cấp những dịch vụ chăm sóc mắt đối với những người mắc bệnh là tối quan trọng. Do đó, dịch vụ phẫu thuật quặm đã và đang được triển khai rộng rãi và hiệu quả trong nhiều năm qua. Điều này góp phần không nhỏ trong việc Việt Nam chuẩn bị các hồ sơ cần thiết, để đệ trình lên TCYTTG nhằm chính thức công bố thanh toán bệnh mắt hột tại Việt Nam.
Kết quả từ các cuộc điều tra trên tại bốn tỉnh đã chứng minh tỷ lệ quặm do mắt hột trong cộng đồng nằm dưới ngưỡng quy định của TCYTTG. Nhờ có kết quả tích cực này mà việc đạt được mục tiêu thanh toán mắt hột tại Việt Nam trở nên hiện hữu hơn bao giờ hết.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của những kết quả trên, bác sỹ Trần Minh Đạt, BVMTW khẳng định: “Kết quả tích cực từ những điều tra này góp phần quan trọng trong việc bổ sung bằng chứng cho hồ sơ thanh toán bệnh. Khi hồ sơ được TCYTTG thông qua, việc thanh toán mắt hột sẽ giúp nâng cao vị thế của ngành y tế Việt Nam nói chung và ngành nhãn khoa nói riêng.”
Tóm tắt về các cuộc điều tra quặm do mắt hột:
Tháng 8 năm 2023, BVMTW và Quỹ Fred Hollows đã triển khai điều tra các hộ gia đình trong bốn tỉnh gồm Bắc Giang, Hải Dương, Nam Định và Thái Bình. Trước đó, cả bốn tỉnh đều đã triển khai các điều tra tác động từ năm 2009 và 2011 và những bệnh nhân cần phẫu thuật đã được hỗ trợ. Tuy nhiên, do chưa có các điều tra sâu hơn để đảm bảo tất cả những bệnh nhân đều được điều trị đầy đủ nên năm 2023 các cuộc điều tra này được tiến hành theo khuyến nghị từ các chuyên gia TCYTTG.
Điều tra được tiến hành như sau: mỗi tỉnh lựa chọn 30 thôn/làng, mỗi thôn/làng lựa chọn 40 hộ gia đình và tất cả thành viên từ 15 tuổi trở lên trong mỗi hộ gia đình được khám mí mắt và kiểm tra độ mờ giác mạc. Trung bình có khoảng từ 2.840 đến 3.800 người trong mỗi thôn/làng đã được khám. Và kết quả từ 4 tỉnh đã chứng minh mắt hột không còn là vấn đề y tế công cộng.
