- Lẹo là viêm cấp có mủ ở nang lông mi, thường là do cầu khuẩn ( liên cầu, tụ cầu) gây nên. Do là viêm cấp nên bờ mi có mụn đỏ, sưng đau và hóa mủ nhanh trong vài ngày. Ở giai đoạn toàn phát sẽ xuất hiện mụn mủ ở chân lông mi, mủ màu vàng hoặc trắng to bằng hạt gạo, gây đau đớn cho trẻ đặc biệt khi va chạm hay sờ nắn vào. Ở giai đoạn này lẹo thường tự vỡ mủ vào ban đêm sáng ra sẽ thấy máu mủ còn đọng lại ở chân lông mi. Để tự nhiên có thể tự khỏi nhưng để lại sẹo xấu( dân gian gọi là ve mắt) gây lệch hướng một số lông mi bên cạnh, cá biệt có thể gây quặm. Do nang mủ vẫn có thể còn sót lại nên xu hướng sẽ tái phát cùng vị trí. Nếu bóp nặn, chườm nóng hay bôi dầu có thể gây viêm tấy, bội nhiễm tạo nên bệnh cảnh khá đặc biệt là viêm mô mềm trước vách ngăn, áp-xe mi hoặc viêm tổ chức hốc mắt thực sự. Lúc này trẻ bị sưng húp mi mắt, hẹp khe mi, có sốt, điều trị mất nhiều thời gian và công sức hơn, Phải dùng kháng sinh toàn thân, phẫu thuật chích, dẫn lưu mủ.
- Chắp là viêm mạn của tuyến sụn mi có kích thước to hơn( bằng hạt ngô, hạt lạc), diễn tiến êm ả hơn trong 5-7 ngày bằng đau tức, kệnh mắt ở một vị trí nào đó của mi rồi xuất hiện một khối cứng, đau khi sờ nắn, gây biến dạng mất độ cong mềm mại của mi. Có thể thấy chắp nổi gồ lên hoặc sờ thấy khi thám sát bằng tay nhẹ nhàng. Ở giai đoạn toàn phát điển hình chắp sẽ hóa nang mủ, phía bờ mi gần đó sẽ thấy lỗ tuyến sụn mi có mủ đặc gây bít tắc, thường là sau 7 ngày. Lật mi thường làm trẻ đau đớn, sợ hãi nhưng sẽ quan sát được nang mủ ở mặt sau của mi đỏ như quả dâu. Điều trị muộn, bóp nặn sớm cũng có những biểu hiện xấu và biến chứng nguy hiểm như lẹo: abces mi, viêm mô bào, viêm tổ chức hốc mắt, viêm và huyết khối tĩnh mạch mắt- xoang hang, nhiễm khuẩn huyết…May thay biến chứng ngày càng hiếm do có kháng sinh tốt, cha mẹ cho trẻ đi khám sớm.
-
Điều trị chung cho cả chắp lẹo bao gồm:
- Giai đoạn sớm chưa tạo khối mủ, trong 5 ngày đầu: chườm ấm tại chỗ để tăng thực bào và miễn dịch, tiêu viêm. Dùng thuốc tra nhỏ có kháng sinh và cortisol kết hợp với thuốc mỡ tra và bôi tại chỗ vào ban đêm. Với lẹo do mầm bệnh là cầu khuẩn nên có thể uống kháng sinh nhóm Macrolite( Erythromycine), Cephalosporin( cephalexine)
- Giai đoạn tạo mủ: có đầu mủ hoặc nang mủ rõ khi thăm khám thì chích tháo mủ là phương án ưu việt. Trẻ sẽ được gây tê, chích tháo mủ, nạo bỏ tổ chức hạt và hoại tử, băng ép trong vài tiếng. Sau đó dùng thuốc tra nhỏ, thuốc mở thêm vài ngày. Thường không cần dùng thêm kháng sinh đường toàn thân trừ khi có abces hay đa ổ chắp- lẹo.
- Giai đoạn muộn hoặc đã có biến chứng: phải dùng kháng sinh đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch, chích rạch dẫn lưu mủ, điều trị nội trú.
Phòng bệnh: ăn uống, dinh dưỡng khá quan trọng để phòng chắp, lẹo tái phát. Chế độ ăn nhiều đường, đạm, đồ nếp… có thể gây ra chắp lẹo triền miên lúc chỗ này, lúc chỗ khác. Do vậy nên giảm ăn ngọt, uống nhiều nước, ăn nhiều hoa quả, uống vitamin C để phòng tái phát. Trẻ ăn sữa ngoài thường có miễn dịch kém, táo bón kinh niên cũng là yếu tố gây chắp- lẹo phát triển. Cha mẹ nên đổi sữa ít đạm, chọn sữa có nhiều chất xơ chống táo bón. Dùng sữa chua có hệ thống cũng làm hệ tiêu hóa trẻ tốt hơn, chống hình thành độc tố ruột- cũng là nguyên nhân gây chắp lẹo. Vệ sinh mắt tốt, đặc biệt là vùng bờ mi không bao giờ là thừa. Vaccine chống tụ cầu cũng có thể là cứu cánh cho những trường hợp chắp lẹo kinh niên, khó chữa trị.
TS.Bs Hoàng Cương