Thời tiết khô nóng, ô nhiễm không khí, thay đổi hormone khi về già hay rối loạn tiền mãn kinh ở nữ, dùng điều hòa nhiệt độ khắp nơi, mắt suốt ngày mở trừng trừng để làm mọi việc…Nhẩm tính cần đấy nguy cơ, mắt không khô mới là lạ? Thêm nữa bây giờ ít người chịu ngồi yên để khô mắt hành hạ. Bệnh nhân đến nhiều hơn, phương tiện chẩn đoán của chúng tôi cũng sẵn có, thông tin về bệnh cũng đầy đầu…Khô mắt một vấn đề lớn của chuyên khoa Mắt!
Ở Mỹ có 4,3 triệu người ở tuổi hơn 65 đang bị khô mắt. Nhiều nghiên cứu công bố tỷ lệ khô mắt là 14,6% ở lứa tuổi sau 60. Trong cộng đồng nói chung thì khô mắt có biểu hiện triệu chứng chiếm tỷ lệ 3,5%. Nữ giới do vấn đề rối loạn hormone sinh dục khi về già nên chịu tỷ lệ khô mắt lớn hơn nam giới. Khô mắt hay gặp sau mổ đục thể thủy tinh, sau mổ LASIK…khắp nơi người ta nói về khô mắt.
Vậy khô mắt là gì? Là rối loạn của phim nước mắt do thiếu hụt lượng nước mắt hoặc nước mắt bay hơi quá nhiều, có thể gây tổn thương cho bề mặt nhãn cầu vùng khe mi và kèm theo những triệu chứng khó chịu khác của mắt
Triệu chứng của khô mắt không đặc hiệu, nó là tổ hợp của những khó chịu bên ngoài của mắt:
-
- Căng mắt/mệt mỏi
- Ngứa mắt, cảm giác rát bỏng
- Sợ ánh sáng
- Nhìn mờ thoáng qua
- Nặng mi và kích ứng mi
Chẩn đoán khô mắt không khó bằng các phép nhận định film nước mắt định tính, định lượng. Cầu kỳ hơn người ta đánh giá từng lớp của phim nước mắt, soi chụp lớp mỡ của film nước mắt và đánh giá tình trạng tuyến sụn mi- tuyến tiết mỡ cho film nước mắt…
Nguyên nhân của khô mắt được sếp thành hai nhóm:
- Do tiêu hao nước mắt quá nhiều: hở mi do liệt dây VII, do chấn thương, do bỏng, lật mi…
- Do không sản xuất đủ nước mắt: tất cả các lý do còn lại như tuổi già, thiếu hụt hormone, sau bỏng mắt, nhiễm độc thuốc, bệnh toàn thân…
Điều trị khô mắt: Công thức chung phổ quát để điều trị khô mắt là
Bổ sung nước mắt: Nước mắt NT, chất bôi trơn
Lưu giữ nước mắt: Nút điểm lệ, kính giữ ẩm,kính tiếp xúc
Kích thích tạo nước mắt: Thuốc kích thích tạo nước mắt
Dịch sinh học thay thế nước mắt: Huyết thanh tự thân, chuyển dịch tuyến nước bọt
Điều trị chống viêm: Cyclosporine,Cocticosteroids,Tetraciclines
Bổ xung Axit béo thiết yếu: Omega 3
Cải thiện môi trường: tránh khô nóng và dùng điều hòa quá mức, hạn chế
sử dụng các loại màn hình
Ngoài một số phẫu thuật hay thủ thuật để hạn chế bay hơi hay tiêu hao nước mắt như cò mi, nút điểm lệ… hay việc đeo kính giữ ẩm thì việc dùng nước mắt nhân tạo và sản phẩm bôi trơn, làm ẩm mắt đã trở phổ biến hơn bao giờ hết. Mục đích dùng thuốc là để:
- Làm tăng sự dễ chịu
- Giảm khô và đỏ mắt
- Giảm hiện tượng thị lực dao động
- Làm loãng các chất thải chuyển hóa
- Rửa trôi các chất ô nhiễm và tác nhân dị ứng
- Bảo vệ bề mặt nhãn cầu
- Tăng thời gian đeo kính áp tròng.
Ngoài nước muối sinh lý 0.9% được dùng như thuốc khô mắt thể nhẹ, cơ bản và rẻ tiền để hỗ trợ điều trị khô mắt các bác sĩ có thể kê đơn các sản phẩm bôi trơn, làm ẩm bề mặt nhãn cầu cao cấp hơn. Có nhiều dòng sản phẩm như:
- Các SP Polyethylene glycol và Propylene glycol
- Các SP dẫn xuất Cellulose
- Các SP chứa Glycerin
- Các thuốc chứa Sodium Hyaluronate
- Các thuốc chứa Polyvinyl Alcohol
Dạng đóng gói có thể là lọ hay dạng ống bé, công nghệ kín hay hở, thuốc nước hay dạng gel, mỡ để tra vào ban đêm…Rất nhiều lựa chọn để bệnh nhân tiện lựa chọn.
Cần lưu ý các thuốc trên đều thuộc nhóm không cần kê đơn nhưng có bệnh nhân lại ưa loại này, không ưa loại kia, cũng có loại gây dị ứng phải dừng thuốc. Một số thuốc gây dính mi hay mờ thoáng qua gây hoảng hốt, khó chịu cho người dùng. Giá cả cũng khác biệt giữa nhà sản xuất trong nước hay nhập ngoại, hoạt chất gốc là gì. Dòng có Hyaluronate Sodium thường đắt nhất do chỉ định rộng nhất, dùng rất êm ái và ít gây dính mi.
Một vài loại khô mắt do những nguyên nhân đặc biệt người ta phải dùng đến nhóm steroid, huyết thanh tự thân hay thuốc điều hòa miễn dịch. Các bác sĩ mắt sẽ là người quyết định việc này, bệnh nhân không nên tự ý mua dùng.
Cho dù bệnh nhân khô mắt không hề thiếu thuốc để điều trị nhưng cần nói ngay rằng không ít bệnh nhân không hài lòng về kết quả điều trị. Họ cần đôi mắt như ngày xưa trong khi đó thuốc men chỉ giúp họ dễ chịu phần nào. Chúng tôi sẽ thờ dài và bộc bạch: khô mắt luôn đi sau một tình trạng nào đó hoặc một bệnh nào đó tại mắt hay toàn thân. Cái gốc của bệnh không hề dễ nhổ bỏ!
Bs Hoàng Cương
BVMTW