BỘ Y TẾ

Cũng như mọi phẫu thuât, thủ thuật y tế biến chứng là ám ảnh của mọi phẫu thuật viên và không nề hà bất kỳ ai, kể cả những chuyên gia lão luyện.

Trong lĩnh vực làm đẹp tại mắt, 3 chuyên khoa lớn đang tiến hành đồng thời các dịch vụ làm đẹp, xem ra không ai chịu kém cỏi:

• 
  - Chuyên khoa Da liễu
• 
  - Chuyên khoa Phẫu thuật thẩm mỹ
• - Chuyên khoa sâu về Tạo hình – Phẫu thuật thẩm mỹ của ngành Nhãn khoa
•  

Ngoài các phẫu thuật mí đôi, lấy mỡ, nâng cung mày…đường ngoài hoặc có laser trợ giúp, vốn đã khá kinh điển. Gần đây nổi lên hai kỹ thuật mới để tăng thẩm mỹ tại mắt, đó là: tiêm chất làm đầy filler và khâu chìm nhấn mí đôi. Rằng hay thì thật là hay nhưng tại Bệnh viện Mắt Trung ương và một số Trung tâm Mắt tại thành phố Hồ Chí Minh đã phải tiếp nhận và xử lý các biến chứng có liên quan đến hai loại dịch vụ nói trên, nhẹ có, nặng có, mù lòa cũng có.

Tiêm filler (chất làm đầy) làm đẹp không đơn giản như mọi người nghĩ. Những tai biến do làm đẹp, cụ thể là tiêm chất làm đầy đôi khi để lại những rắc rối về thẩm mỹ khiến chị em hoang mang, lo lắng hoặc để lại sẹo do nhiễm trùng. Chất làm đầy nếu tiêm vào mạch máu sẽ gây tắc mạch. Tiêm nhiều quá mức gây biến chứng chèn mạch. Những tai biến này nếu làm tổn thương tế bào, dù "sửa chữa" đến mấy di chứng vĩnh viễn không thể loại bỏ do tế bào bị tổn thương, gây sẹo cho bệnh nhân.Bởi vậy tiêm filler phải là một bác sĩ được đào tạo về filler, là bác sĩ thẩm mỹ, bác sĩ da liễu được đào tạo về filler và được cấp chứng chỉ hành nghề thì mới được tiêm filler cho bệnh nhân. Tại mắt chúng tôi xin nhấn mạnh:

• 
  - Hai loại chất liệu an toàn nhất là: acid hyaluronic và collagene, được nhiều chuyên gia tin tưởng
• 
  - Phải luôn hút thử seringue trước khi tiêm phòng khi tiêm vào mạch máu, đây là điểm sống còn
• 
  - Khi tiêm có thể pha loãng, trộn với thuốc tê và thuốc co mạch để giảm đau, chống chảy máu
• 
  - Hạn chế thể tích thuốc bơm vào cơ thể  tối đa
• 
  - Bơm từ từ, không căng quá
•  
• Biến chứng tại mắt từ gần ra xa, tức thời hay vĩnh viễn có thể kể ra là:
• 
  - Tụ máu sưng nề vùng quanh mắt
• 
  - Đau và dị cảm
• 
  - Dị ứng, đặc biệt nếu tiêm calcium hydroxyapatite
• 
  - Mụn mủ và bọc mủ, u hạt do nhiễm trùng, hoại tử chỗ tiêm . Các biến chứng này sảy ra tương ứng với mức sớm , tương đối muộn và quá muộn.
• 
  - Các tai biến mạch máu: rất đáng sợ và khó lường. Nhìn mờ thoáng qua va nhìn thấy chất tiêm xuất hiện trong tiền phòng dạng Tyndal hoặc lắng lớp ở sau giác mạc và mặt trước thể thủy tinh. May thay không gây mù lòa, ít gặp và lành tính. Các viêm mạch máu và huyết khối hay xảy ra khi tiêm tại vùng trán và gian mày.
• 
  - Các biến chứng thải loại hay không dung nạp chất liệu filler thường hiếm và muộn.

Tại biến thực tế đã xảy ra và gây những hậu quả nặng nề. Đêm trực ngày 04/3/2019 chúng tôi gặp NTL 25 tuổi đến khám cấp cứu vì mắt phải mù sau tiêm filler tại một spa tư nhân. Bệnh nhân cho biết 3 ngày trước đây đồng ý tiêm filler để làm đẹp vùng sống mũi và quanh mắt. Một mũi tiêm làm mắt phải mờ tịt,đau chói. Do ở xa trung tâm nhãn khoa nên phải sau 3 ngày bệnh nhân mới đến khám. Mắt phải xẹp, đầy máu và chất tiêm trong nội nhãn, xẹp tiền phòng. Xung quanh mắt là hốc mắt sưng nề, tụ máu do các mũi tiêm khác. Nhiều khả năng một mũi tiêm đã tấn công xiên thủng nhãn cầu, gây mất chức năng và chảy máu trong mắt, mắt bị mất chất dịch bên trong qua lỗ thủng nên mềm xèo.  Các đồng nghiệp phía Nam đã gặp hai trường hợp mù mắt sau tiêm filler vùng quanh mắt. Đây là biến chứng hiếm nhưng cực nặng. Với thông tin và hình ảnh có được qua các trang mạng có thể thấy biến chứng xuất huyết hốc mắt, chèn ép thị thần kinh và tắc mạch võng mạc sau đó đã làm mù một bệnh nhân. Tại Mỹ cũng đã gặp những trường hợp mù do chất filler di chuyển gây tắc động mạch mắt, kèm theo cả nhồi máu não.

Giải thích tại sao chất filler có thể vào dòng tuần hoàn động mạch các chuyên gia giải thích:

• 
  - Chất tiêm đã vào tĩnh mạch, qua tuần hoàn tim phải rồi vào động mạch giống như bọt khí hay bột tal, keo can thiệp mạch… đã gây tai biến cho mắt, não
• 
  - Động mạch mặt, động mạch góc ở một vào trường hợp đặc biệt có gốc từ động mạch cảnh trong nên nếu tiêm trúng mạch này ở vùng sống mũi, thái dương hay rãnh mũi má có thể làm chất tiêm đi ngược vào động mạch cảnh, sau đó gây tắc cho động mạch mắt( nhánh tận của động mạch mắt) và gây mù không thể cứu vãn.
• - Các dị thường mạch máu, shunt động mạch- tĩnh mạch cũng có thể là nguyên nhân khuếch tán chất tiêm vào động mạch mắt.

Khâu nhấn mí chìm( Buried Sutured Double  EyeLid)

Rất nhiều chị em hân hoan với phương pháp này nhưng tại BVMTW đã phải giải quyết lác đác các biến chứng có liên quan. Tuy không mang tính thảm họa và có thể giải quyết tốt nhưng những trường hợp sau đây sẽ là bài học cho cả 3 đối tượng: bệnh nhân, phẫu thuật viên hay kỹ thuật viên thẩm mỹ, bác sĩ chuyên khoa Mắt.

Biến chứng do kim khâu nhấn mí “ biến mất” trong quá trình phẫu thuật nhấn mí:

BN VTL.24 tuổi vào khoa Chấn thương ngày 23/4/2018 vì đang tạo hình mí ở cơ sở làm đẹp thì bị mất kim, tua trực mặc dù đã phẫu thuật ngay nhưng vẫn không tìm được kim. Phim X- quang phải quan sát kỹ lắm mới thấy được lờ mờ cây kim dài khoảng 5mm, đường kính khoảng 0,2 mm to đúng bằng chiếc lông mi nằm ở 1/3 trên ngoài hốc mắt, song song với cùng đồ kết mạc. Kim thường dẻo, di động tốt có thể làm sát thương cho nhãn cầu, chế bằng hợp kim nên bắt nam châm rất kém, đã mổ một lần…tiên lượng ca mổ rất khó khăn. Sau khi nghiên cứu những hình ảnh và clip kỹ thuật khâu chìm, không có đường rạch của xu hướng tạo nếp mí phổ biến ở các nước châu Á…Kíp mổ dự đoán kim thường bị mắc lại ở 1/3 trên sụn hay trong khoang giữa kết mạc, sụn và cơ Muller- vốn rất chật hẹp. Mở lại đường mổ cũ, máu đã khô, thám sát bằng tay- mắt không thấy kim đâu. Miết khẽ ở bờ trên sụn và túi cùng kết mạc mi trên thấy hơn lợn gợn ở 1/3 ngoài. Dùng chỉ mi và vành mi đơn để nhìn rõ toàn bộ cùng đồ kết mạc, kíp mổ thấy cây kim lấp ló và đã lấy kim ra, khâu lại vết mổ( xem ảnh chụp).

Biến chứng muộn do kỹ thuật khâu, chất liệu chỉ khâu có vấn đề

BN nữ 28 tuổi, vào viện vì mắt phải nhìn mờ đau nhức. Trước đó 6 tháng bệnh nhân đã được phẫu thuật nhấn mí. Khám mắt với sinh hiển vi, lật mi bằng dụng cụ chuyên dụng các bác sĩ thấy bệnh nhân có loét trợt giác mạc rộng, lộ chỉ khâu nhấn mí cũ. Nguyên nhân của những khó chịu, đau nhức, nhìn mờ mà chị phải chịu đựng nhiều tháng nay đã rõ: kỹ thuật không nhấn mí không chuẩn chỉnh đã làm lộ chỉ ở kết mạc mi trên, đầu chỉ cọ sát liên tục lên lòng đen( giác mạc) gây loét trợt một vùng rộng. Vi khuẩn cũng tranh thủ tấn công cả cho mi, kết mạc và giác mạc. Điều trị do nguyên nhân đã sáng rõ nên không phức tạp lắm: lấy chỉ khâu lộ, kháng sinh, chống viêm, tăng cường dinh dưỡng giác mạc.

Trường hợp thứ 2 cũng là một tín đồ của phẫu thuật nhấn mí, bệnh nhân đã được mổ hai lần và vẫn chưa thể hài lòng vì mắt kích thích sưng nề, ra gỉ nhiều. Mắt phải có nhiều ổ viêm trên kết mạc ứng với những mũi chỉ khâu nhấn mí bị lộ. Giác mạc loét trợt rộng khiến bệnh nhân nhìn mờ và chói cộm trường diễn. Công việc của bác sĩ khoa Thẩm mỹ BVMTW khá vất vả là phải nhặt bỏ tất cả đám chỉ khâu mủn và nhiễm khuẩn cũ, tạo lại nếp mí cho bệnh nhân qua đường mổ kinh điển bằng chỉ không tiêu.

Như vậy tiêm filler, nhấn mí chìm( không khâu) cũng không hiền lành như người ta tưởng mà đôi khi có thể gây họa cho bệnh nhân. Đã không đẹp mà có khi còn nguy hiểm cho thị lực thậm chí là sinh mệnh. Bài học cần rút ra cho cả bác sĩ và bệnh nhân là:

• - Kỹ thuật viên, phẫu thuật viên phải là người được đào tạo, có chứng chỉ, văn bằng hợp pháp. Kiến thức sâu về giải phẫu là vấn đề sống còn.
• - Cơ sở có uy tín, có thẩm quyền.
• - Chọn nhà cung cấp uy tín, chọn vị trí tiêm chuẩn: hyaluronic acid của Restylane, Juvederm, Perlane nên tiêm cho lớp sâu. Nếu là calcium hydroxyapatite (Radiesse) chỉ nên tiêm ở lớp dưới da còn poly-L-lactic acid (Sculptra) thì nên tiêm cho lớp mỡ dưới da.
• - Vô cảm tốt, đừng để bệnh nhân giãy dụa, ưu tiên bảo vệ nhãn cầu. Có dụng cụ chuyên dụng để lật mi, phòng khi đường khâu đi quá sâu.
• - Khi có tai biến thì nên dừng phẫu thuật đúng lúc, chuyển cơ sở tuyến cao hơn.
• Bs Hoàng Cương - BVMTW