Các bệnh nhân cường giáp ( tên cũ gọi là Basedow) gặp ngày càng nhiều tại các phòng khám nội tiết. Căn bệnh này thường ảnh hưởng đến những người có tuyến giáp hoạt động quá mức, hay còn gọi là bệnh Graves( các tác giả Anh Mỹ ưa dùng). Những bệnh nhân này có hiện tượng hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công tuyến giáp của bản thân họ- một dạng bệnh tự miễn, tuyến giáp của họ sẽ sản xuất quá nhiều hormone. Đây được gọi là cường giáp, hoặc bệnh Graves. Một khi bệnh Graves ảnh hưởng đến mắt, tình trạng này được gọi là bệnh mắt tuyến giáp ( TED), ảnh hưởng chủ yếu đến các cơ và mô mềm xung quanh mắt.
Các triệu chứng bệnh Graves
Quá nhiều hormone tuyến giáp có thể gây ra các vấn đề về mắt và thị lực ở một số người. Các triệu chứng khác nhau giữa mọi người và chúng có thể đến và biến mất. Có dạng diễn ra rầm rộ, nhiều biến chứng- thể viêm( nóng). Có dạng diễn biến tương đối âm thầm, thể không có viêm( lạnh). Cần lưu ý là các biểu hiện tại mắt đôi khi diễn ra khá độc lập với biểu hiện toàn thân. Dạng ẩn khá hiếm, khó chẩn đoán, phải dựa vào kinh nghiệm và một số các chỉ điểm về miễn dịch học. Sau đây là một số triệu chứng chính:
Co rút mi mắt
Khi các mô xung quanh mắt sưng lên và đẩy mắt về phía trước, cơ trực dưới bị sung phồng, giảm hoạt lực. Mi mắt phía trên và dưới bị kéo hoặc thu lại. Các phần trắng của mắt trở nên rõ ràng hơn. Dân gian hay gọi là mắt bị trố hay trợn. Các bác sĩ mắt gọi là hở củng mạc( scleral show).
Mắt lồi
Có quá nhiều hormone tuyến giáp khiến các cơ trực và mô xung quanh mắt sưng lên và đẩy mắt về phía trước. Mắt lồi này khiến ai đó nhìn như thể họ đang liên tục nhìn chằm chằm vào vật tiêu nào đó. Đây là một triệu chứng phổ biến của bệnh Graves.
Khô mắt
Mi mắt bị co rút và lồi mắt, mắt tiếp xúc nhiều với gió, bụi. Điều này có thể làm cho mắt rất khô. Khô mắt gây cho mắt có cảm giác cộm, khó chịu và đôi khi gây ra nhìn mờ. Mắt rất nhạy cảm với ánh sáng cũng là một vấn đề. Khô mắt nếu nghiêm trọng, không điều trị kịp thời, cuối cùng có thể làm hỏng giác mạc, cửa sổ phía trước trong suốt của mắt.
Thay đổi thị giác
Sưng phồng cơ trực có thể gây ra song thị. Sự sưng tấy đó cũng có thể dẫn đến áp lực lên dây thần kinh thị giác. Đó là dây thần kinh kết nối mắt với não. Khi dây thần kinh thị giác bị tổn thương chủ yếu do thiếu máu và phù nề, sẽ gây ra mù lòa.
Túi mắt-Eye bags
Khi mi mắt sưng lên, các mô xung quanh mắt cũng phồng lên theo. Điều này làm mắt trông giống như được đặt vào một cái "túi" xungquanh mắt và có thể khiến ai đó trông già hơn tuổi thực của họ
Điều trị bệnh ở Graves
Bên cạnh việc điều trị toàn thân với bác sĩ chuyên khoa nội-nội tiết, bác sĩ Mắt sẽ khám mắt và theo dõi các biến chứng cho bạn. Nếu mắt bạn tiếp tục lồi ra nhiều, mi mắt co lại quá mức, nhìn mờ tăng nhanh cần phải điều trị cấp cứu.
Dưới đây là một số điều trị thường qui:
• Giảm các triệu chứng khô mắt bằng nước mắt nhân tạo hoặc thuốc bôi trơn bề mặt nhãn cầu
• Dùng thuốc steroid để kiểm soát sung phồng cơ trực, lồi mắt
• Đeo kính râm để giảm nhạy cảm với ánh sáng
• Chườm mát lên mắt để giúp giảm kích ứng và sưng nề
• Đeo kính mắt đặc biệt có lăng kính trong tròng kính để giúp giảm khó chịu do nhìn đôi
Bác sĩ Mắt có thể đề nghị phẫu thuật để giúp khắc phục các vấn đề về mi mắt, can thiệp vào cơ vận động nhãn cầu( cơ trực), chống chèn ép vào thị thần kinh. Dưới đây là một số lựa chọn phẫu thuật:
• Định vị lại các cơ mi mắt để khắc phục sự co rút của mí mắt, giảm khô mắt và cải thiện vẻ ngoài của mắt
• Định vị lại cơ trực để điều trị lác, ổn định thị giác hai mắt, giảm lồi mắt
• Loại bỏ phần cơ bị xơ hóa để cải thiện hoạt động của các cơ này
• Giảm áp lực đè ép lên dây thần kinh thị giác để ngăn ngừa mất thị lực bằng phẫu thuật giảm áp qua can thiệp vào xương hốc mắt, lấy bỏ bớt mô mỡ hoặc cả hai.
Hút thuốc có thể làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn. Bỏ thuốc lá có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng của bạn.
Miễn dịch trị liệu- một phương pháp mới nhiều hứa hẹn
Phẫu thuật có thể định vị lại mắt và các cơ của mắt để cải thiện thị lực và thẩm mỹ. Nhưng ngay cả những cuộc phẫu thuật lặp đi lặp lại cũng không giúp mắt hoàn toàn khôi phục được trạng thái bình thường. Có một loại thuốc có thể thay đổi điều đó. Đó là Tepezza với các ưu điểm nổi trội:
• Dùng đường tiêm truyền (đưa vào cơ thể qua tĩnh mạch)
• Giúp giảm các triệu chứng về mắt liên quan đến bệnh mắt tuyến giáp
• Có thể loại bỏ hoặc giảm thiều nhu cầu phẫu thuật chỉnh sửa mắt
Tepezza đã được phê duyệt vào tháng 1 năm 2020 như là phương pháp điều trị không phẫu thuật đầu tiên cho bệnh mắt tuyến giáp (TED), một tình trạng gây ra chứng lồi mắt và các vấn đề về thị lực. Các chuyên gia cho biết, loại thuốc mới này được cung cấp qua đường truyền tĩnh mạch và hoàn thành điều mà phẫu thuật thường không thể thực hiện được. Christopher Starr, phó giáo sư nhãn khoa tại Trung tâm Y tế Weill Cornell cho biết: “Đây là một cột mốc thú vị cho việc điều trị căn bệnh nhiều phiền toái này. Nhiều người nhờ Tepezza đã giải quyết dứt điểm chứng lồi mắt, đau nhức và mất thị lực"
Tepezza hoạt động bằng cách giảm viêm TED, đạt hiệu quả nhất khi được đưa vào trong giai đoạn đầu của TED. Tepezza vẫn có thể có một số lợi ích ở những bệnh nhân bị lồi mắt mạn tính hoặc nhìn đôi.
Thuốc có thể được kê đơn bởi các loại bác sĩ khác nhau bao gồm bác sĩ nhãn khoa, bác sĩ thấp khớp hoặc bác sĩ nội tiết. Hầu hết bệnh nhân sẽ được tiêm tĩnh mạch tại trung tâm truyền dịch ngoại trú. Mỗi thủ thuật mất khoảng một giờ và hầu hết bệnh nhân có thể trở về nhà ngay trong ngày.
Tuy nhiên có một số điều cần lưu ý
Tepezza có thể không phù hợp với những bệnh nhân đang mang thai hoặc đang cho con bú, mắc bệnh tiểu đường hoặc tình trạng viêm ruột như bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng.
Các tác dụng phụ phổ biến nhất của Tepezza bao gồm chuột rút hoặc co thắt cơ, buồn nôn, rụng tóc, tiêu chảy, mệt mỏi, tăng đường máu, các vấn đề về thính giác, thay đổi vị giác, đau đầu hoặc khô da. Một số người có phản ứng với truyền tĩnh mạch trong vòng 24 giờ và cần được chăm sóc thêm. Một nghiên cứu loạt trường hợp cho thấy các vấn đề về thính giác có thể ảnh hưởng đến 65% bệnh nhân điều trị bằng Tepezza. Ngoài tác dụng phụ trên thính giác bạn hãy hỏi bác sĩ xem những rủi ro có thể xảy ra có xứng đáng với lợi ích không.
Kinh phí cũng là điều đáng cân nhắc ngay cả với những người Mỹ giầu có. Các loại thuốc mới cho các bệnh hiếm gặp như TED thường rất đắt. Tepezza được ước tính có giá khoảng 14.900 USD mỗi lọ, với việc điều trị đầy đủ trong 6 tháng có giá khoảng 200.000 USD. Phạm vi bảo hiểm và chi phí tự chi trả của bệnh nhân sẽ khác nhau tùy theo chương trình bảo hiểm mà họ tham gia.
TED vẫn còn là căn bệnh gây phiền toái, tốn tiền của và phải điều trị cả đời đối với những ai đang không may mắc phải nó. Thay đổi về ngoại hình cũng như về mắt làm nhiều người tự ti, trầm cảm, có người đã tự vẫn. Theo đuổi điều trị cả bằng phương pháp kinh điển cũng như tìm hiều khả năng các phương pháp mới là sự lựa chọn đúng đắn. Bệnh nhân, gia đình, bạn bè và bác sĩ cần luôn sát cánh cùng nhau để chống lại TED vốn ngày càng gặp nhiều do ô nhiễm tia UV từ ánh sáng mặt trời, thực phẩm kém sạch, lối sống đô thị và stress quá mức./.
Bs Hoàng Cương
Bệnh viện Mắt Trung ương